O‘ZBEKISTONDA O‘SADIGAN BIR YILLIK SHUVOQ O‘SIMLIGIDAN(ARTEMISIA ANNUA L.) ARTEMIZININNI AJRATIB OLISHNING TAKOMILLASHTIRILGAN USULI

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Ibrohim Asqarov
Obidjon Abdulloev

Annotatsiya

Artemisia annua L. o‘simligining turli geografik mintaqalardagi vakillarining kimyoviy tarkibi, xususan, Artemizinin miqdori o‘rganilgan. Lekin, O‘zbekistonda o‘sadigan vakillarining kimyoviy tarkibi o‘rganilmagan. Mazkur tadqiqotda O‘zbekistonda, xususan, Farg‘ona vodiysida o‘sadigan Artemisia annua L.o‘simligidan Artemizininni ajratib olish va miqdorini aniqlash maqsad qilingan.Artemisia annua L.o‘simligidan Artemizininni ajratib olishda organik erituvchilarda ekstraksiya qilish, ajratib olingan moddaning fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari, kimyoviy tarkibi hamda tuzilishini aniqlashda yupqa qatlamli va ustunli xromatografiya, IQ, mass-spektrometriya usullari qo‘llanilgan. Farg‘ona vodiysida o‘sadigan Artemisia annua L.o‘simligidan organik erituvchilarni almashtirish orqali 1,2-1,5 % gacha Artemizininni ajratib olishga erishildi. Petroley efirda ektraksiya jarayoni turli vaqtlarda olib borildi. Ekstraksiya vaqti 2 sutkadan ortganda unum sezilarli o‘zgarmasligi aniqlandi. Olingan moddaning IQ- va mass-spektrlari tahlil qilinganda tuzlishi artemizininning tuzilishiga mos kelishi kuzatildi.Shunday qilib, birinchi marta O‘zbekistonda, Farg’ona vodiysida o‘sadigan Artemisia annua L.o‘simligidan Artemizinin biologik faol moddasini toza holda ajratib olindi. Ektraksiya va tozalash metodikasi takomillashtirildi hamda umumiy unumning 1,5 % gacha oshirilishiga erishildi.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Bo‘lim
Kimyo
Mualliflar biografiyasi

Ibrohim Asqarov , Z.M.Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti

Z.M.Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti professori, k.f.d.;

Obidjon Abdulloev , Z.M.Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti

Z.M.Bobur nomidagi Andijon davlat universiteti dotsenti, k.f.f.d. (PhD)

Foydalaniladigan adabiyotlar

Xu, J., and Zhang, Y. (2020). Traditional Chinese medicine treatment of COVID-19. Complement Ther. Clin. Pract. 39, 101165..

Асқаров И.Р. Табобат қомуси. Т.: "Мумтозсўз". - 2019. - Б. 1142. (Askarov I.R. Folk medical encyclopedia. Т.: "Mumtoz suz", 2019, 1142)

Асқаров И.Р. Сирли табобат. – Т.: Фан ва технологиялар нашриёт-матбаа уйи. 2021. – Б. 1084. (Askarov I.R. Mysterious folk medicine. T.: Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi, 2021, 1084)

Li, G., et al.. “Chapter 6: artemisinin and derivatives: clinical studies,” in Artemisinin-based and other Antimalarials: detailed account of studies by Chinese scientists who discovered and developed them. Cambridge, MA: Academic Press, 2018., 353–413.

Duc, D. D., et al. The pharmacokinetics of a single dose of artemisinin in healthy Vietnamese subjects. Am. J. Trop. Med. Hyg. 1994, 51 (6), 785–790.

WHO (2020). Guidelines for the treatment of malaria, 2nd edn. Geneva: World Health Organization Available at: http://apps.who.int/medicinedocs/en/m/abstract/Js19105en/.

Efferth, T., et al. The antiviral activities of artemisinin and artesunate. Clin. Infect Dis. 2008, 47 (6), 804–811.

Sehailia, M., and Chemat, S. (2020). In-silico studies of antimalarial-agent artemisinin and derivatives portray more potent binding to Lys353 and Lys31-binding hotspots of SARS-CoV-2 spike protein than hydroxychloroquine: potential repurposing, «of artenimol for COVID-19. ChemRxiv.».

Li, G., Yuan, M., Li, H., Deng, C., Wang, Q., Tang, Y., et al. (2021). Safety and efficacy of artemisinin-piperaquine for treatment of COVID-19: an open-label, non-randomised and controlled trial. Int. J. Antimicrob. Agents 57, 106216..

Health Care (2020). MGC Pharmaceutical’s (ASX:MXC) ArtemiC combats COVID-19. https://themarketherald.com.au/mgc-pharmaceuticals-asxmgc-artemic-combats-covid-19-2020-12-15/.

Lin, Y., Wu, F., Xie, Z., Song, X., Zhu, Q., Wei, J., et al. (2020). [Clinical study of artesunate in the treatment of coronavirus disease 2019], Zhonghua Wei Zhong Bing Ji Jiu Yi Xue 32 (4), 417–420..

Uckun, F. M. Reducing the fatality rate of COVID-19 by applying clinical insights from immuno-oncology and lung transplantation. Front. Pharmacol. 2020 b, 11, 796.

Коновалов Д.А., Хамилонов А.А. Биологически активные соединения полыни однолетней. Эфирноемасло. ФармацияифармакологияТ. 4 № 4, 2016, 4-33. (Konovalov D.A., Khamilonov A.A. Biologically active compounds of wormwood annual. Essential oil. Pharmacy and pharmacology T.4, Vol 4, 2016, 4-33)

Woodrow CJ, Haynes RK, Krishna S. Artemisinins. Postgrad Med J. 2005;81(952):71-78.

Asqarov I.R., Abdulloyev O.Sh., Fozilova G.E. Bir yillik shuvoqning kimyoviy tarkibi va shifobaxsh xususiyatlari. Материалы международной научно-практической онлайн- конференции с участием международных партнерских вузов от 6-7 мая 2021 года по теме Народная медицина: прошлое и будущее. Фергана 2021. С. 27-28. (15. Askarov I.R., Abdulloyev O.Sh., Fozilova G.E. Chemical composition and medicinal properties of annual wormwood. Materials of the international scientific and practical online conference with the participation of international partner universities from May 6-7, 2021 on the topic Traditional medicine: past and future. Fergana 2021. P. 27-28)

Klayman et al. Isolation of artemisinin (Qinghaosu) from artemisia annua growing in the United States. Journal of Natural Products. Vol. 47. No. 4. pp. 715-717.

Huimin Yu., et al. Preparation and Characterization of Micronized Artemisinin via a Rapid Expansion of Supercritical Solutions (RESS) Method. Int. J. Mol. Sci. 2012, 13, 5060-5073.

Ushbu muallif(lar)ning maqolalari, eng ko‘p o‘qilgan