MARKAZIY FARG‘ONA SABZAVOT-POLIZ AGROTSENOZLARI ENTOMOFAGLARINING EKOLOGIK-FAUNISTIK TAHLILI

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Islomjon Zokirov
Shoirakhon Yusupova
Abutolib Yoqubov

Annotatsiya

Мақолада сабзавот-полиз зараркунанда ҳашаротларининг энтомофаглари таксономик жиҳатдан, энтомологик услублар асосида таҳлил этилган. Тадқиқотлар ушбу ҳудудда доминантлик қилувчи энтомофагларнинг 5 туркумига мансуб 17 оиланинг 72 тури учрашини кўрсатди. Марказий Фарғона энтомофаунасида чўлга хос турлар ва абориген турлар улуши кўп, бироқ адвентив ёки аллохтон турлар алмашинуви секиндир.


Сабзавот-полиз экинлари ҳашаротлари табиий кушандалари Hemiptera туркумининг 5 та оиласига мансуб 8 тур, Hymenoptera – 6 оиланинг 21 тури, Coleoptera – 2 оилага мансуб 27 тур, Neuroptera – 1 оиланинг 4 тури ва Диптера туркумининг 4 оилага мансуб 12 турни ташкил этади.


Сабзавот-полиз экинлари зараркунандаларида аниқланган табиий кушандаларнинг 19 тури учраш даражаси юқори, 22 тури тез-тез учровчи ва қолган 31 тури эса кам ёки тасодифан учровчи ҳашаротлардир. Энтомофагларнинг 6 тури монофаг бўлиб, 31 тури олигофаг ва 35 тури полифагдир. Улар хўжайин ёки ўлжа организми билан  озиқланишига кўра 41 тури йиртқич ва 31 тури паразитлик қилади.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Bo‘lim
Biologiya
Mualliflar biografiyasi

Islomjon Zokirov , Fergana State University

Farg‘ona davlat universiteti, b.f.d., dotsent

Shoirakhon Yusupova , Namangan davlat universiteti

Namangan davlat universiteti tayanch doktoranti

Abutolib Yoqubov , Fergana State University

Farg‘ona davlat universiteti tadqiqotchisi.

Foydalaniladigan adabiyotlar

Адашкевич Б.П. Энтомофаги вредителей овощных культур: Афидофаги. –Москва: Колос, 1975. -190 с. (Entomophages of pests of vegetable crops: Aphidophages).

Дубовский Г.К. Цикадовые Ферганской долины. – Ташкент: Фан, 1966. – 255 с. (Cycads of the Ferghana Valley).

Кожевникова А.Г. Цикадовые (Auchenorrhyncha) – вредители сельскохозяйственных культур Узбекистана. Дисс. ...докт. биол. наук. –Ташкент, 2000. - 314 с. (Cicadas (Auchenorrhyncha) - pests of agricultural crops in Uzbekistan).

Мухамедиев А.А. Тли Ферганской долины. –Ташкент, 1979. - 80 с. (Aphids of the Ferghana Valley).

Нагайбеков А., Сербинов В., Мўминов О. Сабзавот-полиз экинларининг зараркунанда ва касалликлари. - Тошкент, 1969. - 200 б. (Pests and diseases of vegetable and melon crops).

Турсунходжаев Т. Видовой состав вредителей овощебахчевых культур и их хищников в Восточной Фергане // Узбекский биологический журнал. –Ташкент, -1971. №4. –С. 49-54. (Species composition of pests of vegetable and gourd crops and their predators in Eastern Fergana).

Хўжаев Ш.Т. Ўсимликларни зараркунандалардан уйғунлашган ҳимоя қилиш, ҳамда агротоксикология асослари. – Тошкент, 2014. - 540 б. (Combined protection of plants from pests, as well as the basics of agrotoxicology).

Яхонтов В.В. Ўрта Осиё қишлоқ хўжалиги ўсимликлари ҳамда маҳсулотларининг зараркунандалари ва уларга қарши кураш. –Тошкент: Ўрта ва олий мактаб, 1962. – 696 б. (Pests and control of Central Asian agricultural plants and products)

Mansurkhudjaeva M. U. et al. Biotsenotic Relations of Aphids (Homoptera, Aphidoidea) With Acclimatized Trees And Shrubs //NVEO-Natural Volatiles & Essential Oils Journal| NVEO. – 2021. – С. 4778-4790.

Xusanov A., Sobirov О., Khabibullaev J. Coevolution and relationship of ahees on fodder plants (Homoptera, Aphidinea). International Journal of Psychosocial Rehabilitation. ISSN: 1475-7192. Vol. 25, Issue 02, 2021. 2021, Vol. 25, Issue 02,ISSN. -P. 1034-1041.

Zokirov I. I., Azimov D. A. The Fauna of Insects of Vegetables and Melons of Central Fergana, Especially Its Distribution and Ecology //International Journal of Science and Research (IJSR). – 2019. – Т. 8. – №. 8. – С. 930-937.

Zokirov I. I. et al. Phytophagous insects of vegetable and melon agrocenosis of Central Fergana //International Journal of Agriculture, Environment and Bioresearch (IJAEB). – 2020. – Т. 5. – №. 02. – С. 64-71.

Zokirov I. I., Mirzayeva G. S., Abdullayeva D. R. Ecological and Faunistic Review of Entomocomplexes of Adyr Zones of the Fergana Valley //International Journal of Science and Research (IJSR). – 2019. – Т. 8. – №. 10. – С. 1231-1234.

Zokirova G.M., & Zokirov I.I. (2022). Seasonal variability and population density of aphids of gymnosperm plants in the Fergana valley. European Journal of Humanities and Educational Advancements, 3(1), 62-65. Retrieved from https://scholarzest.com/index.php/ejhea/article/view/1743

Zokirov I.I. Markaziy Farg‘onaning sabzavot-poliz ekinlari hasharotlari faunasi va ekologiyasi: Biol. fan. dokt. (DSc) ...diss. avtoref. – Toshkent, 2019. - 59 b. (Fauna and ecology of insects of melon crops of Central Ferghana: Abstract of a doctoral dissertation in biological sciences).

Zokirov I.I., & Yusupova Sh.K.. (2021). Food spectrum of the beet armyworm (Spodoptera exigua (Hübner, 1808)) (Lepidoptera, Noctuidae) in rainfed agriculture of the Fergana valley. European Journal of Humanities and Educational Advancements, 2(7), 36-40.

Ushbu muallif(lar)ning maqolalari, eng ko‘p o‘qilgan