O‘ZBЕKISTON FLORASIDAGI SALVIA DESERTA O‘SIMLIGI YER USTKI QISMI EFIR MOYI TARKIBINI O‘RGANISH

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Oydinxon Asqarova
Gulnoza Ikromova
Erkin Botirov

Annotatsiya

Namangan viloyati Chodak qishlog‘i yaqinida o‘sadigan Salvia deserta (cho‘l marmaragi) o‘simligining yer ustki qismidan gidrodistillash yo‘li bilan olingan efir moyining tarkibiy tarkibi o‘rganildi. Efir moyi tarkibida GC-MS usulida 79 ta komponent aniqlangan, bu yog‘ning umumiy massasining 92.7% ni tashkil qiladi. Efir moyi tarkibining asosiy qismini sesquiterpen uglevodorodlari (32.2%) va oksidlangan monoterpenlar (17.9%) tashkil qiladi. Efir moyining eng ko‘p komponentlari β-kariofillen (12.8%), germakr en D (9.9%), spatulenol (8.5%), kariofillen oksidi (6.8%), kamfora (5.7%), terpinen-4-ol (5.7%). ), digidroselaren (3.3%), 1,8-sineol (3.1%) ekanligi aniqlangan.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Bo‘lim
Kimyo
Mualliflar biografiyasi

Oydinxon Asqarova, Namangan muhandislik-texnologiya institut

Namangan muhandislik-texnologiya instituti Kimyo kafedrasida tayanch doktorant

Gulnoza Ikromova, Namangan davlat universiteti

Namangan davlat universiteti “Organik kimyo” kafedrasi tayanch doktoranti

Erkin Botirov, O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, akademik S.Yu.Yunusova nomidagi o‘simlik moddalari kimyosi instituti

O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, akad. S.Yu.Yunusova nomidagi o‘simlik moddalari kimyosi instituti Terpenoidlar va fenol birikmalari kimyosi laboratoriyasi mudiri. kimyo fanlari doktori, professor

Foydalaniladigan adabiyotlar

Растительные ресурсы СССР. Цветковые растения, их химический состав, использование. Семейства Hippuridaceae-Lobeliacae. Санкт-Петербург: Наука. 1991. C. 72-90.

Yi-Bing Wu, Zhi-Yu Ni, Qing-Wen Shi, Mei Dong, Hiromasa Kiyota, Yu-Cheng Gu, Bin Cong. Constituents from Salvia Species and Their Biological Activities. Chem Rev. 2012. Vol. 112 (11). Pp. 5967-6026.

Jie Wang, Jianping Xu, Xue Gong, Min Yang, Chunhong Zhang, Minhui Li. Biosynthesis, Chemistry, and Pharmacology of Polyphenols from Chinese Salvia Species: A Review. Molecules. 2019. Vol. 24: 155.

О.А. Турдибоев, O.T. Тургинов. Таксономический состав рода Salvia L. во флоре Узбекистана. Узбекский биологический журнал. 2021., №1. C. 34-38.

Núria Llurba-Montesino, Thomas J. Schmidt. Salvia Species as Sources of Natural Products with Antiprotozoal Activity. Int. J. Mol. Sci. 2018. Vol. 19 (1): 264.

Abdukriem Kadir, Guijuan Zheng, Xiaofeng Zheng, Pengfei Jin, Maitinuer Maiwulanjiang, Biao Gao, Haji Akber Aisa, Guangmin Yao. Structurally Diverse Diterpenoids from the Roots of Salvia deserta Based on Nine Different Skeletal Types. J. Nat. Prod. 2021. Vol. 84. Pp. 1442−1452.

Zhussupova A., Zhumaliyeva G., Ogay V., Issabekova A., Ross S. A., Zhusupova G. E. Immunomodulatory Effects of Plant Extracts from Salvia deserta Schang. and Salvia sclarea L. Plants (Basel). 2022. Vol. 11(20): 2690.

Wang Y.-R., Yu Y., Li S.-M., Liu W., Li W., Morris-Natschke S. L., Huang, X.-F. Salvisertin A, a New Hexacyclic Triterpenoid, and Other Bioactive Terpenes from Salvia deserta Root. Chemistry and Biodiversity. 2018. Vol. 15(4), e1800019.

Bo Li, Chenlu Zhang, Liang Peng, Zongsuo Liang, Xijun Yan,Yonghong Zhu , Yan Liu. Comparison of essential oil composition and phenolic acid content of selected Salvia species measured by GC–MS and HPLC methods. Industrial Crops and Products. 2015. Vol. 69. Pp. 329–334.

Bufalo J., Cantrell C.L., Jacob M.R., Schrader K.K., Tekwani B.L., Kustova T.S., Ali A., Boaro C.S.F. Antimicrobial and antileishmanial activities of diterpenoids isolated from the roots of Salvia deserta. Planta Med. 2016. Vol. 82. Pp. 131–137.

Zheng X., Kadir A., Zheng G., Jin P., Qin D.,Maiwulanjiang M., Aisa H. A., Yao G. Antiproliferative abietane quinone diterpenoids from the roots of Salvia deserta. Bioorganic Chemistry. 2020. Vol. 104: 104261.

Kasimu R., Wang X., Wang X., Hu J., Wang X., Mu Y. Antithrombotic effects and related mechanisms of Salvia deserta Schang root EtOAc extracts. Sci. Rep. 2018. Vol. 8:17753.

Wang X.L., Wang X.Q., Wang X.M., Hu J.P., Rena K. Study on the chemical constituents of EtOAc extraction from Salvia deserta. West China J Pharm Sci. 2014. Vol. 29. Pp.257–259.

Wang X., Yu Y., Wang X., Hu J., Wang X., Li M., Rena K. Simultaneous determination of 5 salvianolic acid constituents in the roots and rhizomes of Salvia deserta Schang by HPLC. Yaowu Fenxi Zazhi. 2016. Vol.36. Pp. 805–810.

Zheng G., Kadir A., Zheng X., Jin P., Liu J., Maiwulanjiang M., Yao G., Aisa H.A. Spirodesertols A and B, two highly modiƫed spirocyclic diterpenoids with an un-precedented 6-isopropyl-3H-spiro[benzofuran-2,1ʹ-cyclohexane] motif from Salvia deserta. Org. Chem. Front. 2020. Vol. 7. Pp. 3137-3145.

Королюк Е.А., Кёниг В., Ткачева А.В. Состав эфирного масла двух видов рода шалфей (Salvia deserta Schang и Salvia verticillata L.) из Алтайского края. Химия растительного сырья.2002. № 1. С. 43–48.

Adams R.P. Identification of Essential Oil Components by Gas Chromatography/Mass Spectrometry, ed. 4.1. Allured Publishing Corporation, Carol Stream, Illinois, 2017. 804p.

Babushok V.I., Linstrom P.J., Zenkevich I.G.J. Retention Indices for Frequently Reported Compounds of Plant Essential Oils. Phus. Chem. Ref.Data. 2011. Vol. 40. №4. 043101.

Babushok V.I., Andriamaharavo N.R. Use of large retention index database for filtering of GC–MS false positive identifications of compounds. Chromatographia. 2012. Vol. 75, Pp. 685–692.

Sharma C., Al Kaabi J.M., Nurulain S.M., Goyal S.N., Kamal M.A., Ojha S. Polypharmacological Properties and Therapeutic Potential of β-Caryophyllene: A Dietary Phytocannabinoid of Pharmaceutical Promise. Curr Pharm Des. 2016. Vol. 22(21). Pp.3237-64.