TILSHUNOSLIKDA MODUS TUSHUNCHASI

Annotatsiya

Maqolada modus haqida izoh beriladi. Modus lotincha “modius” so‘zidan olingan bo‘lib, o‘lchov, tur, qoida kabi ma’nolarni anglatadi. Modus dastlab mantiqshunoslik fanida nutq orqali fikrning tasdiq yoki inkor shakllarini ifodalash uchun qo‘llangan. Modus tilshunoslik fani tadqiqot predmetini sezilarli darajada kengaytiradi. Ya’ni, sof tilshunoslik masalalari matnning semantik, sintaktik tahlili bilan chegaralansa, modus matnda mantiqiylik kategoriyasi mavjud bo‘lishini talab etadi va aynan matn mantiqida nazarda tutilgan fikr tahlili ustida ilmiy munozaraga kirishadi. Matndan anglashilgan fikr va modus hodisasi bir-biri bilan uzviy bog‘liq. Shu sababli ham modus dastavval adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan o‘rganilgan. Adabiyotshunoslik fani doirasida modus asosiy urg‘u olgan fikr ifodasi bilan bog‘lanadi va u ko‘proq badiiylik jihatdan baholanadi. Modus mohiyatida tanqidiy munosabat, tahlil, baho va subyektiv fikr yotadi. Tilshunoslik fani doirasida mazkur tushuncha nisbatan yangi atamadir. Tilshunoslikda bu masala pragmalingvistika yo‘nalishi tarkibida o‘rganiladi.