Когнитивный подход к анализу художественного текста

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Дилнурахон Рахмонова
Дилярам Ашурова

Annotatsiya

Maqola badiiy matnni tahlil qilishda kognitiv yondashuvni ko'rib chiqishga bag'ishlangan. Kognitiv tilshunoslik va kognitiv stilistika o'rtasidagi bog'liqlik ajralib turadi, ular kategorik tushunchalarni – kontseptualizatsiya, toifalash, nomzodlik, kontseptsiyani ajratib turadi. Ushbu tushunchalar matnni maqolaning ob'ekti bo'lgan kognitiv nuqtai nazardan talqin qilishda asosiy hisoblanadi. Ishning dolzarbligi ilgari ilmiy ishlarda tizimli ravishda taqdim etilmagan badiiy matnning kognitiv talqinini bosqichma-bosqich modellashtirish tartibini ta'kidlash zarurati bilan tasdiqlanadi. Kognitiv tilshunoslik va stilistikaning asosiy tushunchalarini ko'rib chiqib, badiiy matnni kognitiv tahlil qilish uchun eng muhim tushunchalar – kontseptsiya, kontseptualizatsiya, toifalarga ajratish, bilim tuzilmalari, matnda ma'lumotlarni tarqatishning kognitiv printsiplari va ramka ajratildi. Matnning kognitiv tuzilishini aks ettirish uchun eng maqbul narsa-bu kontseptual va badiiy matn ramkalarini kognitiv tahlil qilish, bu bosqichma-bosqich protsedurani ifodalaydi: kontseptual jihatdan muhim ramkalarni ifodalovchi og'zaki signallarni qidirish; ramka semantikasini dekodlash; bilim tuzilmalarini faollashtirish va matnli ma'lumotlarni kontseptualizatsiya qilish. Ambroz Birsning "The Mockingbird" qisqa hikoyasining kognitiv tahlili misolida, kognitiv harakatlarni jalb qilish orqali matnni talqin qilish jarayonida uni tushunishning eng yuqori darajasiga erishish ko'rsatildi.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Bo‘lim
Tilshunoslik
muallifning biografiyasi

Дилярам Ашурова, Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети

доктор филологических наук, профессор кафедры лингвистики и английской литературы

Foydalaniladigan adabiyotlar

Ashurova D.U. FRAME ANALYSIS IN FICTIONAL TEXT // Бюллетень науки и практики. 2020. №11. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/frame-analysis-in-fictional-text (дата обращения: 22.10.2023).

Fillmore 1982 — Fillmore Ch. J. Frame semantics. Linguistics in the morning calm. Papers prepared for the 1981 Seoul International conference on linguistics. Seoul: Hanshin Publishing Co., 1982. Pp. 111—137.

Tajibayeva, A. Frame analysis of stylistic devices in literary text interpretation / A. Tajibayeva, A. Tajibayeva // Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Филология. – 2020. – No. 4(133). – P. 114-122. – DOI 10.32523/2616-678X-2020-133-4-114-122. – EDN ZLAXAU.

Арнольд И.В. Стилистика. Современный английский язык: Учебник для вузов. – 4-е изд., испр. и доп. – М.: Флинта: Наука, 2002. – 384 с.

Ашурова Д.У. Художественный текст: когнитивный и культурологический аспекты// Ўзбекистонда хорижий тиллар. — 2020 — № 2 (31). — С. 126-138.

Ашурова Д.У. Теория текста с позиций когнитивно-дискурсивной парадигмы // Бюллетень науки и практики. 2019. №3.

Базылев В.Н. Общее языкознание: учебное пособие. М.: Гардарики, 2007. — 285 с.

Болдырев Н. Н. Концепт и значение слова // Методологические проблемы когнитивной лингвистики: / Под ред. И. А. Стернина. – Воронеж: Воронеж. гос. ун-т, 2001. – С. 25-36.

Болдырев Н.Н. Когнитивная семантика: курс лекций по английской филологии. Тамбов: Изд-во ТГУ, 2001. 123 с.

Герасимов В. И., Петров В. В. На пути к когнитивной модели языка // Новое в зарубежной лингвистике. М., 1988. Вып. XXII. С. 5-11.

Горский Д.П. и др. Краткий словарь по логике. М.: Просвещение, 1991. 209 с.

Демьянков В.З. Фрейм // Краткий словарь когнитивных терминов / Кубрякова Е.С., Демьянков В.З., Панкрац Ю.Г., Лузина Л.Г. Под общей редакцией Е.С. Кубряковой. М.: Филологический факультет МГУ им. М.В. Ломоносова, 1996. С.187-189.

Джусупов Н.М. Тюркский символ в художественном тексте (лингвокогнитивный аспект): Монография. — Астана: издательство «Сарыарка», 2011. — 218 с.

Зимина Л.О. Принцип экономии в современной рекламе: автореферат дис. ... кандидата филологических наук: 10.02.01 / Зимина Людмила Олеговна; [Место защиты: Том. гос. ун-т]. – Томск, 2007. – 20 с.

Ивашкевич И. Н. Фрейм как структура представлений знаний в когнитивном аспекте // Вестник РУДН. Серия: Лингвистика. 2011. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/freym-kak-struktura-predstavleniy-znaniy-v-kognitivnom-aspekte (дата обращения: 22.10.2023).

Карасик В.И. Языковой круг: личность, концепты, дискурс. Волгоград: Перемена, 2002.

Колесникова, С. М. Когнитивная лингвистика: учебник для вузов / С. М. Колесникова, Е. В. Алтабаева, А. Т. Грязнова ; под редакцией С. М. Колесниковой. – Москва: Издательство Юрайт, 2022. – 192 с. (Высшее образование). – ISBN 978-5-534-15454-2. – Текст: электронный // Образовательная платформа Юрайт [сайт]. – URL: https://urait.ru/bcode/509296 (дата обращения: 22.10.2023).

Коннова М. Н. Введение в когнитивную лингвистику: учебное пособие. Изд. 2-е, перераб. Калининград: Изд-во БФУ им. И. Канта, 2012. – 313 с.

Красных, В.В. «Свой» среди «чужих»: Миф или реальность. - М, 2003, С. 64.

Краткий словарь когнитивных терминов / Е. С. Кубрякова, В. З. Демьянков, Ю. Г. Панкрац, Л. Г. Лузина; Под общ. ред. Е. С. Кубряковой. – Москва : Филол. фак. МГУ, 1996. – 245 с.

Кубрякова Е.С. Теоретические проблемы русского словообразования (транспозиция в концептуализации и категоризации мира) // Русский язык: исторические судьбы и современность. М.: МГУ, 2001. С. 190-191.

Лотман Ю.М. Избранные статьи. Т. 1. – Таллинн: Александра, 1992. – С. 129-132.

Маслова В.А. Введение в когнитивную лингвистику : учеб. пособие. М.: Флинта: Наука, 2007.

Минский М. Фреймы для представления знаний [Текст] / Пер. с англ. О.Н. Гринбаума; Под ред. Ф.М. Кулакова. – Москва: Энергия, 1979. – 151 с.

Попова З. Д. Когнитивная лингвистика / З.Д. Попова, И.А. Стернин. — М.: АСТ: Восток-Запад, 2007. — 314 с.

Солсо Р.Л. Когнитивная психология. М. : Триволта, 1996.

Хассан Шали Н.А. Основные характеристики художественного текста // Идеи. Поиски. Решения: материалы VII Междунар. науч. практ. конф., Минск, 25 ноября 2014 г./ Редкол.: Н.Н. Нижнева (отв. редактор) [и др.]. – Мн.: БГУ, 2015. – C. 103-114.

Шпетный К. И. Об основаниях когнитивной стилистики // Вестник Московского государственного лингвистического университета. Гуманитарные науки. 2019. №1 (817). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/ob-osnovaniyah-kognitivnoy-stilistiki (дата обращения: 03.12.2023).

Эстетика: Словарь. — М.: Политиздат. Под общ. ред. А. А. Беляева. 1989.