BILINGV BOLALAR NUTQIDAGI AGRAMMATIZMLARNING PSIXOLINGVISTIK ASOSLARI
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Annotatsiya
Ushbu maqolada ikki tilli bolalar nutqidagi agrammatizmlar, uning psixolingvistik asoslari va agrammatizmlarning xususiyatlari muhokama qilinadi. Agrammatizm – bu nutq faoliyatidagi grammatik me’yorlarning buzilishi. Ushbu ishda biz bu turdagi xatolarning sabablari rivojlanishdagi fiziologik yoki psixologik kasalliklar emas, balki bolalarning ikki tilli muhitda rivojlanayotgani va nutq interferensiyasi degan fikrga asoslanamiz. Maqolada rus tilining turkiy tillar, xususan o‘zbek tili bilan o‘zaro aloqasi ko‘rib chiqiladi. Maqolada ontogenezning 3-bosqichi, ya’ni maktabgacha yoshdagi bolalar ustida kuzatishlar olib borilgan, ularning jonli nutqidan misollar keltirilgan. Ushbu bosqich bolalarning fonematik eshitish qobiliyati rivojlanishi, so‘z boyligi o‘sishi va so‘zlarning leksik ma’nolari boyitilishi, jumlalarni tuzishda murakkab konstruksiyalar o‘zlashtirilishi va boshqalar bilan tavsiflanadi. Grammatik toifalar va qoidalar haqida tasavvurga ega bo‘lmagan bolalarda tilning turli darajalari: so‘z shakllanishi (so‘z yaratish), morfologiya, sintaksis va boshqalar – bilan bog‘liq nutq xatolar tez-tez uchraydi. Agrammatizmlar nutq interferensiyasi hamda o‘rganilayotgan tilda yangi, murakkab tushunchalar va konstruksiyalar bilan tanishish bilan bog‘liqdir. Natijada, ikki tilli bolalar nutqidagi agrammatizmlar nutq rivojlanishining dastlabki bosqichlarida tez-tez uchrab turishi va chet tilini o‘zlashtirishda muqarrar qadam ekanligi aniqlandi.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Tsya robota litsenzuetsya vydpovídno do Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 xalqaro litsenziyasi.
Foydalaniladigan adabiyotlar
Большой психологический словарь. – М.: Прайм-ЕВРОЗНАК. Под ред. Б.Г. Мещерякова акад. В.П. Зинченко. 2003. – 632 с.
Головин С. Ю. Словарь практического психолога. – М.: АСТ, Харвест. 1998. – 592 с.
Леонтьев А.А. Основы теории речевой деятельности. М.: Наука, 1974. – 368 с.
Логопедическая абилитация и коррекция в дифференцированной реабилитации и социальной адаптации детей и подростков с отклонениями в развитии. - М., 2002. – 333 с.
Чуковский К.И. Собрание сочинений в 15 т. Т. 2: - От двух до пяти, М., Терра - Книжный клуб / 2001. – 800 с.
Jurnallar:
Вайнрайх У. Одноязычие и многоязычие // Новое в лингвистике. Вып. VI. М.: Прогресс, 1972. С. 25-60.
Gapparov A. Eshitib tushunish ko‘nikmasini shakllantirish haqida // Til va adabiyot ta’limi. – Toshkent, 2008. – № 3. – С. 72-84.
Джусупов М. Речевая интерференция как результат двуединого отрицательного воздействия // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Теория языка. Семиотика. Семантика. 2021. Т. 12. № 1. С. 23-40. doi: 10.22363/2313-2299-2021-12-1-23-40.
Dissertatsiya:
Qurbonova M. A. O‘zbek bolalar nutqi leksikasining sotsiopsixolingvistik tadqiqi. Fil. fan. kand. diss.: 10.02.19. – Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zMU, 2009. – 154 с.