ERNAZAR MAQSUD O‘G‘LI ELCHILIGIGA OID TADQIQOTLAR TAHLILI

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Rahmonqulova Zumrad Boyxo‘razovna
Hamrayev Sunnatillo Allaberdiyevich

Annotatsiya

Ushbu maqolada Buxorodan Rossiyaga yuborilgan Ernazar Maqsud o‘g‘li elchiliginig sabablari, maqsadi, vazifalari hamda natijalarining turli davrlarda yaratilgan tadqiqotlarda yoritilishi tahlil etilgan. Tadqiqotda Rossiya imperiyasi va Buxoro amirligining o‘zaro diplomatik munosabatlarni o‘rnatish va mustahkamlashda mazkur elchilikning ahamiyati hamda ikki davlatning o‘zaro munosabatlardan ko‘zlagan manfaatlari aks etgan. Maqolada elchilikning amalga oshrilgan bosqichlari, tarkibi va qisqacha tarixi mavjud tadqiqotlar asosida bayon etiladi. Elchilikning tarixshunosligi Rossiya imperiyasi, sovet davri va mustaqllik davri adabiyotlarini qamrab olgan holda amalga oshirilgan. Tarixshunoslik tahlili elchilikning tashkil etilishi sababi, undan ko‘zlangan maqsad hamda elchilik natijalarining yoritilishiga e’tiborni qaratadi. Shuningdek, elchilikning ikki davlat o‘rtasidagi diplomatik aloqalar rivojidagi ahamiyati turli davrda yaratilgan tadqiqotlarda yoritilishi nuqtai nazarlari tahlil qilingan. Tadqiqotlarda elchilikdan ikkala davlatning manfaatlari o‘rganilishining qiyosiy tahlili olib borilgan. Bundan tashqari, mazkur diplomatik aloqalardan istiqbolda ko‘zlangan maqsadlar xususidagi tadqiqotchilarning mulohazalari o‘rganildi. Ushbu elchilikka oid tarixiy jarayonlarga turli davrlarda chop qilingan tadqiqotlardagi yondoshuvlar tahlili va ularning ilmiy tanqidi amalga oshirilgan.

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Bo‘lim
Tarix
Mualliflar biografiyasi

Rahmonqulova Zumrad Boyxo‘razovna, National University of Uzbekistan

O‘zbekiston milliy universiteti, Tarix fakulteti, prof.

Hamrayev Sunnatillo Allaberdiyevich, Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan, Institute of History

O‘zbekiston Respublikasi fanlar akademiyasi, Tarix instituti

Foydalaniladigan adabiyotlar

Гуломов Х.Г. Дипломатические отношения государств средней Азии с Россией в XVIII – первой половине XIX века. Ташкент.: Фан, 2005. 167-бет. (Gulomov H.G. Diplomatic relations of Central Asian states with Russia in the XVIII - the first half of the XIX century. Tashkent, Fan. 2005. Pр. 167.)

Ўша асар. 166-167-бетлар. (that work. Рр. 166-167.)

Яковлев. Мулла Ирназар Максютов, посланник бухарский // Сибирский вестник. Ч. I. 1824. 7–10-бетлар; Жуковский С.В. Сношения России с Бухарой и Хивой за последнее трехсотлетие. Пг., 1915. 88–89-бетлар; Гуломов Х. Дипломатические отношения государств Средней Азии с Россией в XVIII – первой половине XIX века. Ташкент.: Фан, 2005. 67, 173, 178-бетлар. (Yakovlev. Mullah Irnazar Maksyutov, the Bukharian Envoy // Siberian Bulletin. Ch. I. 1824. Рр. 7-10.; Zhukovsky S.V. Russia's relations with Bukhara and Khiva over the last tercentenary. Pg., 1915. Рр. 88-89.; Gulomov H. Diplomatic relations of the Central Asian states with Russia in the XVIII – first half of the XIX century. Tashkent.: Fan, 2005. Рр. 67, 173, 178.)

Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник, № 2. 1897. 518-538-бетлар. (Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin, No. 2. 1897. Рр. 518-538.)

Яковлев. Мулла Ирназар Максютов, посланник бухарский // Сибирский вестник. Ч. I. 1824. 7-10-бетлар. (Yakovlev. Mullah Irnazar Maksyutov, the envoy of Bukhara // Siberian Bulletin. Ch. I. 1824, Рp. 7-10.)

Яковлев. Мулла Ирназар Максютов, посланник бухарский // Сибирский вестник. Ч. I. 1824. 7-10-бетлар; Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник, № 2. 1897. 518-538-бетлар; Остроумов Н. Бухарския и Хивинския посольства въ Россию и русския посольства въ Бухару и Хиву (Историческа параллель) // Туркестанский сборник Т. 436. 1907; Жуковский С.В. Сношения России с Бухарой и Хивой за последнее трехсотлетие. Пг., 1915. (Yakovlev. Mullah Irnazar Maksyutov, the Bukhara Envoy // Siberian Bulletin. Ch. I. 1824. Рр. 7-10.; Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin, No. 2. 1897. Рр. 518-538.; Ostroumov N. Bukharian and Khiva embassies to Russia and Russian embassies to Bukhara and Khiva (Historical parallel) // Turkestan collection Vol. 436. 1907; Zhukovsky S.V. Russia's relations with Bukhara and Khiva over the last tercentenary. Pg., 1915.)

Муҳаммаджонов А.Р. Нематов Т. Бухоро ва Хеванинг Россия билан муносабатлари тарихига доир баъзи манбалар. Тошкент: 1957; Зияев Ҳ. Ўрта Осиё ва Волга бўйлари (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX асрлар). Тошкент.: Фан, 1965; Матвиевский П.Е. О роли Оренбурга в русско-индийской торговле в XVIII в. // История СССР. М., 1969. №3; Зияев Ҳ. XVIII асрда Ўрта Осиё ва Урал бўйлари. Тошкент.: Фан, 1973; Михалева Г.А. Торговые и посольские связи России со среднеазиатскими ханствами через Оренбург. Ташкент.: Фан, 1982; Гуламов Х.Г. Посольские связи Бухарскоо ханства с Россией в XVIII веке. Дисс. канд. ист. наук. Ташкент.: 1984. (Muhammadjanov A.R. Nematov T. Some sources on the history of Bukhara and Heva's relations with Russia. Tashkent: 1957; Ziyaev H. Central Asia and the Volga regions (second half of the 16th – 19th centuries). Tashkent.: Фан, 1965.; Matviyevsky P.E. On the role of Orenburg in the Russian-Indian trade in the XVIII century. // History of the USSR. M., 1969. No. 3; Ziyaev H. XVIII century Asia and the Urals. Tashkent.: Fan, 1973; Mikhaleva G.A. Trade and embassy relations of Russia with Central Asian khanates through Orenburg. Tashkent.: Fan, 1982; Gulamov H.G. Embassy relations of the Bukhara Khanate with Russia in the XVIII century. Diss. Candidate of Historical Sciences. Tashkent.: 1984.)

Гуломов Х.Г. Дипломатические отношения государств средней Азии с Россией в XVIII – первой половине XIX века. Ташкент.: Фан, 2005; Ўша муаллиф. История дипломатических отношений государств Средней Азии с Россией (XVIII – первая половина XIX вв.). Диссертация в виде научного доклада на соискание ученой степени доктора исторических наук. Ташкент.: 2006.79-бет; Хайруллаев М.М. ва бошқ. Ўзбек дипломатияси тарихидан тарихий очерк ва лавҳалар. Тошкент.: 2003; Агзамова Г.А. Некоторые вопросы культурно-духовной жизни городов Среднеазиатских ханств// Культура номадов Центральной Азии: материалы Международной конференции, Самарканд 22-24 ноября 2007 г. Самарканд.: издание МИЦАИ, 2008. 34-40-бетлар; История Узбекистана (XVI – первая половина XIX века) / Отв. ред. Д.А. Алимова. Ташкент.: ФАН, 2012; Зиёев Ҳ. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург орқали Россия билан элчилик алоқалари тарихи (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX аср). I жилд. Тошкент.: 2014; Джурабаев. Дж. Бухарский эмират второй половины XVIII – первой половины XIX вв. в письменных источниках. Дисс. канд. ист. наук. Худжанд.: 2014; Murat O‘zkan. Buhara, Petersburg ve Istanbul arasinda diplomasi trafiği: Molla Irnazar Maksutov elçiliği // Gazi Türkiyat, Bahar 2019 / 24. 165-183-бетлар; Раҳмонқулова З.Б. XVI-XX аср бошларида Ўрта Осиё ва Усмонийлар давлатлари ўртасидаги ижтимоий-сиёсий ва маданий муносабатлар тарихи. Тошкент. 2021.

(Gulomov H.G. Diplomatic relations of the Central Asian states with Russia in the XVIII – first half of the XIX century. Tashkent.: Фан, 2005.; That author. History of diplomatic relations of the Central Asian states with Russia (XVIII – first half of the XIX centuries). Dissertation in the form of a scientific report for the degree of Doctor of Historical Sciences. Tashkent.: 2006.Р.79.; Khairullaev M.M. and bask. Uzbek diplomacy tarikhy essay and tablalar. Tashkent.: 2003; Agzamova G.A. Some questions of the cultural and spiritual life of the cities of the Central Asian khanates// Culture of the nomads of Central Asia: materials of the International Conference, Samarkand, November 22-24, 2007. Samarkand.: edition MITSAI, 2008. Рр. 34-40.; History of Uzbekistan (XVI – the first half of the XIX century) / Ed. by D.A. Alimova. Tashkent.: ФАН, 2012; Ziyoev H. History of the Embassy relations of Uzbekistan to Russia through the Caspian Volga and Orenburg (second half of XVI - XIX century). Volume I T. 2014; Jurabaev. J. Bukhara Emirate of the second half of the XVIII – first half of the XIX centuries in written sources. Diss. Candidate of Historical Sciences. Khujand.: 2014; Murat O‘zkan. Diplomatic traffic between Bukhara, St. Petersburg and Istanbul: the embassy of Mullah Irnazar Maksutov // Gazi Turkiyat, Spring 2019 / 24. Рр. 165-183. Rakhmankulova Z.B. The history of socio-political and cultural relations between the countries of Central Asia and the Ottomans in the XVI-early XX centuries. Tashkent. 2021.)

Яковлев. Мулла Ирназар Максютов, посланник бухарский // Сибирский вестник. Ч. I. 1824. 7-10-бетлар. (Yakovlev. Mullah Irnazar Maksyutov, the envoy of Bukhara // Siberian Bulletin. Ch. I. 1824, Рp. 7-10.)

Ўша асар. 8-бет. (Тhat work. Рp. 7-10.)

Гуломов Х.Г. История дипломатических отношений государств Средней Азии с Россией (XVIII – первая половинв XIX вв). Дисс. док. ист. наук. Ташкент.: 2005. 43-бет. (Gulomov H.G. History of diplomatic relations of the Central Asian states with Russia (XVIII – first half of the XIX centuries). Dissertation in the form of a scientific report for the degree of Doctor of Historical Sciences. Tashkent.: 2006. Р.79)

Яковлев. Мулла Ирназар Максютов, посланник бухарский // Сибирский вестник. Ч. I. 1824. 7-10-бетлар. (Yakovlev. Mullah Irnazar Maksyutov, the envoy of Bukhara // Siberian Bulletin. Ch. I. 1824, Рp. 7-10.)

Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник. № 2. 1897. 518-538-бетлар; Жуковский С.В. Сношения России с Бухарой и Хивой за последнее трехсотлетие. Пг., 1915. 89-бет. (Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin. No. 2. 1897. Рр. 518-538; Zhukovsky S.V. Relations of Russia with Bukhara and Khiva for the last tercentenary. Pg., 1915. Р. 89.)

Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник. № 2. 1897. 518-538-бетлар. (Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin. No. 2. 1897. Рр. 518-538)

Ўша асар. 8-бет. (Тhat work. Рр. 518-538)

Пуд – рус ўлчов бирлиги тизимига кирувчи эскирган оғирлик ўлчов бирлиги. 1 пуд 16,380496 килограммга тенг бўлган. (The Pud is an obsolete unit of weight measurement that is part of the Russian unit of measurement system. The 1 pud weighed 16,380,496 kilograms.)

Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник. № 2. 1897. 518-538-бет. (Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin. No. 2. 1897. Рр. 518-538)

Батафсил қаранг: Ўша асар... 518-538-бет. (See more: Тhat work. Рр. 518-538)

Остроумов Н. Бухарския и Хивинския посольства въ Россию и русския посольства въ Бухару и Хиву (Историческа параллель) // Туркестанский сборник Т. 436. 1907. 72-бет. (Ostroumov N. Bukharian and Khiva embassies to Russia and Russian embassies to Bukhara and Khiva (Historical parallel) // Turkestan Collection Vol. 436. 1907. Р. 72.)

Зияев Ҳ. Ўрта Осиё ва Волга бўйлари (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX асрлар). Тошкент: Фан, 1965. 77-бет. (Ziyaev H. Asia and the Volga region (XVI century ikkinchi - XIX century). Tashkent: Фан, 1965. Р. 77.)

Зияев Ҳ. XVIII асрда Ўрта Осиё ва Урал бўйлари. Тошкент: Фан, 1973. 27-бет. (Ziyaev H. Central Asian and Ural boyars in the XVIII century. Tashkent: Фан, 1973. P. 27.)

Зияев Ҳ. Ўрта Осиё ва Волга бўйлари (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX асрлар). Тошкент: Фан, 1965. 80 бет. (Ziyaev H. Asia and the Volga region (XVI century ikkinchi - XIX century). Tashkent: Фан, 1965. Р. 80.)

Ўша асар. 79-80 бетлар. (Тhat work. Рр. 79-80.)

Ўша асар. 79-бет. (Тhat work. Р. 79.)

Гулямов Х.Г. Посольские связи Бухарского ханства с Россией в XVIII веке. Дисс. канд. ист. наук. Ташкент: 1984. 147-бет. (Gulyamov H.G. Embassy relations of the Bukhara Khanate with Russia in the XVIII century. Diss. Candidate of Historical Sciences. Tashkent: 1984. P. 147.)

Гуломов Х.Г. Дипломатические отношения государств средней Азии с Россией в XVIII – первой половине XIX века. Ташкент: Фан, 2005. (Gulomov H.G. Diplomatic relations of the Central Asian states with Russia in the XVIII – first half of the XIX century. Tashkent: Фан, 2005.)

Зиёев Ҳ. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург орқали Россия билан элчилик алоқалари тарихи (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX аср). I жилд. Тошкент: 2014. (Ziyoev H. History of the Embassy relations of Uzbekistan to Russia through the Caspian Volga and Orenburg (second half of XVI - XIX century). Volume I T. 2014)

Ўша асар. 35-бет. (Тhat work. Р. 35)

Зиёев Ҳ. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург о-рқали Россия билан элчилик алоқалари тарихи (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX аср). I жилд. Тошкент: 2014. 48-бет. (Ziyoev H. History of the Embassy relations of Uzbekistan to Russia through the Caspian Volga and Orenburg (second half of XVI - XIX century). Volume I T. 2014.)

Гуломов Х.Г. Дипломатические отношения государств средней Азии с Россией в XVIII – первой половине XIX века. Ташкент: Фан, 2005. 175-бет. (Gulomov H.G. Diplomatic relations of the Central Asian states with Russia in the XVIII – first half of the XIX century. Tashkent: Фан, 2005. Р. 175.)

Бу ҳақида қаранг: Агзамова Г.А. Некоторые вопросы культурно-духовной жизни городов Среднеазиатских ханств// Культура номадов Центральной Азии: материалы Международной конференции, Самарканд 22-24 ноября 2007 г. Самарканд.: издание МИЦАИ, 2008. 34-40-бетлар; История Узбекистана (XVI – первая половина XIX века) / Отв. ред. Д.А. Алимова. Ташкент.: ФАН, 2012. 565-бет. (See about this: Agzamova G.A. Some questions of the cultural and spiritual life of the cities of the Central Asian khanates// Culture of the nomads of Central Asia: materials of the International Conference, Samarkand, November 22-24, 2007. Samarkand.: edition MITSAI, 2008. Рр. 34-40.; History of Uzbekistan (XVI – the first half of the XIX century) / Ed. by D.A. Alimova. Tashkent.: ФАН, 2012;)

Жуковский С.В. Сношения России с Бухарой и Хивой за последнее трехсотлетие. Пг., 1915. 89-бет.; Зияев Ҳ. Ўрта Осиё ва Волга бўйлари (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX асрлар). Тошкент.: Фан, 1965. 79-бет; Зиёев Ҳ. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург орқали Россия билан элчилик алоқалари тарихи (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX аср). I жилд. Тошкет.: 2014. 48-бет. ва бошқ. (Zhukovsky S.V. Russia's relations with Bukhara and Khiva over the last tercentenary. Pg., 1915. Р. 89.; Ziyaev H. Asia and the Volga region (XVI century ikkinchi - XIX century). Tashkent: Фан, 1965. Р. 79.; Ziyoev H. History of the Embassy relations of Uzbekistan to Russia through the Caspian Volga and Orenburg (second half of XVI - XIX century). Volume I T. 2014. Р. 48.)

Шубинский П.П. Бухарские посольства при дворе Екатерины II // Исторический вестник. № 2. 1897. 518-538-бетлар. (Shubinsky P.P. Bukharian embassies at the court of Catherine II // Historical Bulletin. No. 2. 1897. Рр. 518-538.)

Зиёев Ҳ. Ўзбекистоннинг Каспий-Волга бўйлари ва Оренбург орқали Россия билан элчилик алоқалари тарихи (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX аср). I жилд. Тошкет.: 2014. 46-48-бетлар. (Ziyoev H. History of the Embassy relations of Uzbekistan to Russia through the Caspian Volga and Orenburg (second half of XVI - XIX century). Volume I T. 2014. Рр. 46-48.)

Зияев Ҳ. Ўрта Осиё ва Волга бўйлари (XVI асрнинг иккинчи ярми – XIX асрлар). Тошкент.: Фан, 1965. 79-бет. (Ziyaev H. Asia and the Volga region (XVI century ikkinchi - XIX century). Tashkent.: Фан, 1965. Р. 79.)

Михалева Г.А. Торговые и посольские связи России со среднеазиатскими ханствами через Оренбург. Ташкент.: Фан,1982. 66-бет. (Mikhaleva G.A. Trade and embassy relations of Russia with Central Asian khanates through Orenburg. Tashkent.: Fan, 1982. Р. 66.)

Матвиевский.П.Е. О роли Оренбурга в русско-индийской торговле в XVIII в. // История СССР. М., 1969. № 3. 109-бет. (Matviyevsky.P.E. On the role of Orenburg in the Russian-Indian trade in the XVIII century. // History of the USSR. M., 1969. No. 3. Р. 109.)