NODIRA BADIIY TAFAKKURINI SHAKLLANISHIDA QO‘QON ADABIY MUHITINING O‘RNI
##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##
##plugins.themes.bootstrap3.article.main##
Annotatsiya
Tadqiqotning maqsadi sohibi devon, zullisonayn shoira Mohlaroyim – Nodiraning ijodiy laboratoriyasini o‘rganish va shaxsiyati masalasiga bo‘lgan munosabatni davr kesimida baholash, shoira badiiy tafakkurini shakllanishida adabiy muhitning o‘rnini aniqlashdan iborat.
Shoira badiiy tafakkurini shakllanishida Qo‘qon adabiy muhitining o‘rni masalasi alohida tarixiy-qiyosiy metod asosida kompleks tahlil etildi, germenevtik usuldan foydalanilgan holda maxsus tadqiqot doirasiga tortildi.
Tadqiqot natijasi sifatida Nodiraning badiiyat olamini shakllantirgan quyidagi omillarni qayd etish mumkin: a) Turmush o‘rtog‘i Umarxonning sa’y-harakatlari; b) Jahon otin Uvaysiy saboqlari; v) Nodira rahnamoligida ijod qilgan shoiru-shoiralarning o‘zaro adabiy aloqadorligi.
Quyidagi xulosalarga kelindi: Birinchidan, XVIII asr I-yarmida Qo‘qon xonligi tasarrufida shakllangan Qo‘qon adabiy muhiti Amir Umarxon davriga kelib taraqqiyot cho‘qqisiga ko‘tarilgan. Davr shoirasi – Nodiraning zarofatli shoira sifatida kamolga yetishishida adabiy muhit muhim o‘rin tutgan. Xususan, Nodira badiiy tafakkurini shakllanishida uning turmush o‘rtog‘i Umarxonning sa’y-harakatlari, Jahon otin Uvaysiy saboqlari ta’siri ostida takomil topgan bo‘lsa, shoira Nodira rahnamoligida ijod qilgan shoiru-shoiralarning adabiy aloqadorligi muhim o‘rin tutgan; Ikkinchidan, umr yo‘ldoshining vafotidan so‘ng Nodirayi davron Farg‘ona mulkini obod qildi. U adabiy muhit rivojiga hissa qo‘shib, XIX asr birinchi yarmi o‘zbek adabiyotida ustozlik va homiylik darajasiga ko‘tarila olgan yirik siymo sifatida o‘z izini qoldirdi; Uchinchidan, Nodira lirikasi o‘z zamiriga muhabbat, sadoqat, insonparvarlik, adolat, iymon-e’tiqod g‘oyalarini zargarona singdira olgan. Shoira o‘zining lirik asarlari orqali ezgulik, hayotda yaxshi nom va ezgu ish qoldirish g‘oyalarini tarannum etganligi bilan ahamiyatli. Uning lirikasi xalq qalbida jo‘shqinlik tuyg‘usini uyg‘otadi. Ushbu holat shoirani Qo‘qon adabiy muhitiga munosib voris ekanligini isbotlaydi.
##plugins.themes.bootstrap3.article.details##
Tsya robota litsenzuetsya vydpovídno do Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 xalqaro litsenziyasi.
Foydalaniladigan adabiyotlar
Abdug‘afurov A. Qalb qa’ridagi qadriyatlar. –T.: O‘qituvchi, 1998. – bet 178. (Abdugafurov A. Values at the bottom of the heart. - T.: Teacher, 1998. - page 178).
Adizova I. O‘zbek mumtoz adabiyoti tarixi. (XVI– XIX asr I yarmi). –T.: Fan, 2009. – betlar 125-126. (Adizova I. History of Uzbek classical literature. (1st half of the 16th–19th centuries). -T.: Science, 2009. - pages 125-126).
Amiriy. Debocha. O‘zR FA adabiyot muzeyi, 403–raqamli qo‘lyozma. 25a–b–varaqlar. (Amiri. Prelude. Manuscript No. 403 of the Literary Museum of the Russian Academy of Sciences. Sheets 25a-b).
Amiriy. Devon. I. O‘zbekcha she’rlar (Nashrga tayyorlovchilar A.Madaminov, E.Ochilov, Z.Qobilova, O.Davlatov). –T.: Tamaddun, 2017. – bet 234. (Amiri. Devon. I. Uzbek poems (prepared for publication by A. Madaminov, E. Ochilov, Z. Qobilova, O. Davlatov). - T.: Tamaddun, 2017. - page 234).
Ansob us–salotin, 18–6-varaq. (Ansob us-salotin, page 18-6).
Davlatshoh Samarqandiy. Shoirlar bo‘stoni (“Tazkirat ush- shuaro”dan). –T.: Adabiyot va san’at, 1981. – bet 12. (Davlatshah Samarkandi. The city of poets (from Tazkirat ush-shuaro). - T.: Literature and Art, 1981. - page 12).
Eshonqulova S. Nodira she’riyatida tarixiy obrazlar talqini. Filol. fan. nom. ...diss. – T., 2011. – betlar 73-92; 36-37. (Eshankulova S. Interpretation of historical images in the poetry of Nodira. Philol. science. name ... diss. -T., 2011. - pages 73-92; 36-37).
Eshonqulova S. Nodiraning badiiy mahorati. Filol. fan. dokt. ...diss. – Jizzax, 2022. (Eshankulova S. Nodira's artistic skills. Philol. science. dr. ... diss. - Jizzakh, 2022).
Fitrat. Tanlangan asarlar. 5 jildlik. 2-jild. –T.: Ma’naviyat, 2000. – bet 59. (Phytrate. Selected works. 5 volumes. Volume 2. - T.: Ma'naviyat, 2000. - page 59).
Hayitmetov A., Homidiy H. Adabiyotimizning bir shoh ko‘chasi / Adabiy merosimiz ufqlari. –T.: O‘qituvchi, 1997. – bet 22. (Hayitmetov A., Hamidiy H. One highway of our literature / Horizons of our literary heritage. - T.: Teacher, 1997. - page 22).
Jalolov T. Maktublar // O‘zbekiston adabiyoti va san’ati. 1992. 31 yanvar. (Jalolov T. Letters // Literature and art of Uzbekistan. 1992. January 31).
Muntahab ut-tavorix. O‘zR FA ShI qo‘lyozmasi, № 594 v.161a. (Muntahab ut-Tawarikh. Manuscript of the FA ShI of the UzR, No. 594 v. 161a).
Nodir. Haft gulshan. O‘zR FA ShI, inn № 1861. 8– sah. (Nаdir. Haft gulshan. UzR FA ShI, inn No. 1861. 8- p).
Nodira. Devon (o‘zbekcha va fors–tojik tilidagi g‘azallari) / Nashrga tayyorlovchi M. Qodirova. –T.: O‘z RFA, 1963. – bet 619. (Nаdira. Devon (ghazals in Uzbek and Persian-Tajik language) / Prepared for publication by M. Kadirova. - T.: Own RFA, 1963. - page 619).
Nodira. Asarlar. Ikki jildlik. Birinchi jild. Devon. –T.: Badiiy adabiyot, 1968. – betlar 30-31. (Nаdira. Works. Two volumes. The first volume. Devon. - T.: Fiction, 1968. - pages 30-31).
Nodira. Asarlar. Ikki jildlik. II kitob. –T.: Badiiy adabiyot, 1971. – bet 487. (Nаdira. Works. Two volumes. Book II. - T.: Fiction, 1971. - page 487).
Nodira. Ey sarvi ravon: G‘azallar. Nashrga tayyorlovchi va so‘z boshi muallifi M.Qodirova. –T.: G‘afur G‘ulom nomidagi nashriyot–matbaa birlashmasi, 1992. – bet 144. (Nadira. O smooth cypress: Ghazals. The author of the foreword and preparer for the publication is M. Kadirova. - T.: Association of publishing houses named after Gafur Ghulam, 1992. - page 144).
Nodira–Komila. Devon. Xalq merosi, –T.: 2001. – bet 21. (Nadira-Komila. Devon. People's heritage, T.: 2001. - page 21).
Nodira–Komila. II kitob. –T.: O‘zbekiston Milliy kutubxonasi, 2004. – bet 372. (Nadira-Komila. Book II. - T.: National Library of Uzbekistan, 2004. - page 372).
Nusratullo Atoullo o‘g‘li Jumaxo‘ja. Milliy mustaqillik mafkurasi va adabiy meros (XVII–XIX asrlar o‘zbek she’riyati asosida). Filol. fan. dokt. ...diss. –T., 1999. – bet 292. (Jumahoja, son of Nusratullah Atullo. Ideology of national independence and literary heritage (based on Uzbek poetry of the 17th-19th centuries). Philol. science. dr. ... diss. - T., 1999. - page 292).
Tuhfatut tavorixi xoniy. LB, 440, 84 a –varaq. (Tuhfatut Tawarikh Khany. LB, 440, 84 a – sheet).
Qayumov A. Nodira. –T.: O‘zdavnashr. Milliy adabiyot, 1958. – bet 94. (Kayumov A. Nadira. -T.: Self-published. National literature, 1958. - page 94).
Qayumov A. Qo‘qon adabiy muhiti (XVIII–XIX asrlar). –T.: O‘zR FA, 1961. – bet 41. (Kayumov A. Kokan literary environment (XVIII-XIX centuries). - T.: UzR FA, 1961. - page 41).
Qayumov A. Qo‘qon adabiy muhiti (XVIII–XIX asrlar): Filol. fan. dokt. ... diss. –T., 1961. – bet 563. (Kayumov A. Kokan literary environment (XVIII-XIX centuries): Philol. science. dr. ... diss. -T., 1961. - page 563).
Qayumov A. Asarlar. 5-jild. –T.: Mumtoz so‘z, 2009. – bet 14. (Kayumov A. Works. Volume 5. - T.: Mumtoz Soz, 2009. - page 14).
Qobilova Z. Amiriy va uning adabiy faoliyati. Fil.fan.nomz. ...dis. avtoref. –T., 2007. – bet 21. (Qabilova Z. Amiri and his literary activity. Bachelor of Science ...dis. autoref. - T., 2007. - page 21).
Qobilova Z. Badiiy ijodda ta’sir va izdoshlik masalalari (Amiriy she’riyati misolida). Filol. fan. dokt. … diss. –Farg‘ona, 2020. – betlar 169-171. (Qabilova Z. Issues of influence and followership in artistic creation (as an example of Amiri's poetry). Philol. science. dr. ... diss. -Fergana, 2020. - pages 169-171).
Qodirova M. Amiriy. Adabiy meros. 2-kitob. –T.: Fan, 1971. – bet 104. (Kadirova M. Amiriy. Literary heritage. Book 2. - T.: Science, 1971. - page 104).
Qodirova M. Davr Nodirasi. –T.: Fan, 1991. – betlar 45-46. (Kadirova M. Davr Nodirasi. - T.: Science, 1991. - pages 45-46).
Qodirova M. Nodira hayoti va ijodi: Filol. fan. nom. ... diss. –T., 1961. – bet 182. (Kadirova M. Life and work of Nodira: Philol. science. name ... diss. - T., 1961. - page 182).
Qodirova M. XIX asr shoiralari ijodida inson va xalq taqdiri: Filol. fan. dokt. ... diss. –T., 1975. – bet 307. (Kadirova M. Fate of man and nation in the work of poets of the 19th century: Philol. science. dr. ... diss. - T., 1975. - page 307).
Qodirova M. XIX asr o‘zbek shoirlari ijodida inson va xalq taqdiri. –T.: Fan, 1977. – betlar 34-38. (Kadirova M. Fate of man and nation in the works of Uzbek poets of the 19th century. - T.: Science, 1977. - pages 34-38).
Qodirova M. She’riyat va muhabbat malikasi. –T.: Adabiyot va san’at, 1998. – betlar 15; 19; 21; 22; 41; 37. (Kadirova M. The queen of poetry and love. - T.: Literature and Art, 1998. - pages 15; 19; 21; 22; 41; 37).
Кадырова М. Надыра. –Т.: Фан, 1967. – страница 32.(Kadirova M. Nadira. - T.: Fan, 1967. - page 32).