IMPERATIV KONSTRUKSIYALARDA SO‘Z TARTIBI

##plugins.themes.bootstrap3.article.sidebar##

PDF
Nashr qilingan: iyl 11, 2023
Kalit so‘zlar:
reklama matni, reklama tili, imperativlik, inversiya, reduplikatsiya, pragmalingvistika

##plugins.themes.bootstrap3.article.main##

Kamola Yusupova
O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi 

Annotatsiya

Maqola reklamaning mazmuniy mohiyati dominantasi bo‘lmish imperativlik, ya’ni undash, da’vat qilish, ishontirish ma’nosining o‘zbek tilida ifodalanish usullari, mexanizmlari va qonuniyatlarini ilmiy ochib berishdan iborat maqsadning bir qismi sifatida yuzaga kelgan. Mana shu maqsadda tavsiflash, tasniflash, assotsiativ, komponent va kontekstual tahlil, struktur-funktsional tahlil kabi metodlardan foydalanilgan. Natijada o‘zbek tili tabiatida inversiya xabar mazmunining uslubiy bo‘yoqdorligini oshirib, uni odatdagi vaziyatdan hissiy holatga olib chiqishda maqbul usullardan biri sanalishi va uning reklama matnlaridagi o‘rni haqida so‘z yuritiladi. Shuningdek, imperativlik, yaʼni undash, daʼvat qilish, ishontirish maʼnosining o‘zbek tilida ifodalanish usullari, mexanizmlari va qonuniyatlarini ochib berishda gapdagi so‘z tartibi masalasi batafsil yoritib berilgan. Maqola yakunija muallif tashviqiy-siyosiy va reklama matnlariga xos elliptik konstruksiyalar aynan o‘zining ixcham, tugallanmaganlik shaklida ekanligi bois to‘liq, tugallangan jumlalarga qaraganda shaxsning e’tiborini ko‘proq o‘ziga tortishi bilan xarakterlanadi. Kogeziya vositalari (elliptik sintaksis, sintaksik parallelizm, leksik-grammatik takrorlar) transaksiyani qayta tiklash orqali semantik lakunani ta’sirchanligini pasaytiradi. Ushbu vosita shaxsni o‘zga tilga oid lisoniy muhitga o‘tkazish illokutiv kuchiga ega bo‘lib, matn talqinida retsipientni ham “sherik qilish” effektiga erishish imkonini beradi, degan xulosaga keladi. q

##plugins.themes.bootstrap3.article.details##

Qanday qilib iqtibos keltirish kerak
Yusupova , K. (2023). IMPERATIV KONSTRUKSIYALARDA SO‘Z TARTIBI. Farg’ona Davlat Universiteti, 28(1), 37. Retrieved from https://journal.fdu.uz/index.php/sjfsu/article/view/1863
Maqola
№. 1 (2022): FarDU ilmiy xabarlar jurnali
Bo‘lim
Tilshunoslik
Creative Commons litsenziyasi

Tsya robota litsenzuetsya vydpovídno do Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 xalqaro litsenziyasi.

muallifning biografiyasi

Kamola Yusupova , O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi 

O‘zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi  O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti mustaqil izlanuvchisi

Foydalaniladigan adabiyotlar

Asqarova Sh. Ingliz va o‘zbek tillarida takror ifoda usulining xususiyatlari // Buxoro davlat universiteti ilmiy axboroti, 2020/1 (77). (Askarova Sh. Features of repetition in English and Uzbek // Bukhara State University)

Балли Ш. Стилистика французского языка. – М.: Наука, 1979. (Balli Sh. Fransuz tili stilistikasi. - M.: Nauka)

Boboyeva A. Hozirgi o‘zbek adabiy tilida to‘liqsiz gaplar. – Toshkent, 1978. (Boboyeva A. Incomplete sentences in modern Uzbek literary language)

Boboyeva A. To‘liqsiz gapning to‘liqligi // O‘zbek tili va adabiѐti, 1967. (Boboyeva A. Completeness of incomplete sentences // Uzbek language and literature)

Bozorov O. O‘zbek tilida gapning kommunikativ (aktual) tuzilishi: filol. fan. nomz. ...dis. – Farg‘ona, 2004. (Bozorov O. Communicative (actual) structure of speech in Uzbek language)

Borovkov A., Ma’rufov Z., Abdullayev Y. va b. O‘zbek tili darsligi. II qism. Sintaksis. – Toshkent: O‘rta va oliy maktab davlat nashriѐti, 1962. (Borovkov A., Marufov Z., Abdullayev Y. and others. Uzbek language textbook State Publishing House of Secondary and Higher Education)

Hozirgi zamon o‘zbek tilshunosligi. Sintaksis. – Toshkent, 1961. (Modern Uzbek linguistics. Syntax)

O‘zbek tili grammatikasi. II tom. – Toshkent: 1976. (Uzbek grammar)

Qurbonova M. Hozirgi zamon o‘zbek tili. Sodda gap sintaksisi uchun materiallar. – Toshkent: Universitet nashriѐti, 2001. (Kurbanova M. Modern Uzbek language. Materials for simple sentence syntax)

Sayfullayeva R. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. – Toshkent: Mumtoz so‘z. 2010. (Sayfullayeva R. and b. Modern Uzbek literary language. - Tashkent: A classic word)

Ziyayev A. Ingliz tilida so‘z ma’nolarini kuchaytirishning lingvokognitiv aspekti. Filol. fan. nomz. diss... avtoref. – T., 2009. (Ziyaev A. Linguocognitive aspect of word reinforcement in English)

Iminov M., No‘monov T., Boboxonova D. O‘zbek tili uslubiyati masalalari. – Namangan:”Namangan” nashriѐti, 2007. (Iminov M., Numanov T., Bobokhonova D. Problems of Uzbek language methodology)

Локман Б. Структура и семантика редупликации в турецком и таджикском языках: дисс. … канд. филол. наук. – Душанбе, 2015. (Lo‘qmon B. Turk va tojik tillarida ikkilanishning tuzilishi va semantikasi)

Nurmonov A. va boshqalar. O‘zbek tilining mazmuniy sintaksisi. – Toshkent: Fan, 1992.. (Nurmonov A. and others. Semantic syntax of Uzbek language)

Sa’dullayeva N.A. O‘zbek tilshunosigida to‘liqsiz gaplar // Buxoro davlat universiteti ilmiy axboroti. 2020/1 (77) (Sa’dullayeva N.A. Incomplete sentences in Uzbek linguistics Bukhara State University Scientific Information)

Соколова О. В. Типология дискурсов активного воздействия: поэтический авангард, реклама и PR. ‒ М.: Гнозис, 2014. 2-е изд. (Sokolova O. V. Faol ta'sir ko'rsatadigan nutqlarning tipologiyasi: she'riy avangard, reklama va PR Gnosis)